Οι «χρυσοί» κανόνες για την έκθεση

Η Έκθεση πάντα είναι ένα μάθημα που μας φέρνει σε αμηχανία. Το ερώτημα «Τι να γράψω, πώς να συντάξω τις ιδέες μου για να αποφύγω την υποκειμενική βαθμολόγηση και να διασφαλίσω τον προσδοκώμενο βαθμό» βασανίζει παιδιά και κατ’ επέκταση γονείς.
Κι όμως στο μάθημα αυτό ισχύουν κάποιες πάγιες βασικές αρχές από το Δημοτικό μέχρι και την Γ΄ Λυκείου, που απλώς διαφοροποιούνται και εμπλουτίζονται με δεδομένα, όσο ανεβαίνουμε τάξη. Αρκεί ο δάσκαλος να τις έχει αφομοιώσει για να καθοδηγεί τους μαθητές με συνέπεια και επιμονή στην εφαρμογή τους.

Γράφει η Ιωάννα Σαββινίδου, Καθηγήτρια Φιλόλογος στο LFH ED, Docteur ès Lettres Classiques EPHE IVe

Η Έκθεση λοιπόν διδάσκεται και όσο πιο νωρίς αρχίσει αυτή η διαδικασία μάθησης και εξάσκησης τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα, όχι μόνον σε επίπεδο βαθμού στις εξετάσεις αλλά και γενικά στην παρουσίαση εκ μέρους μας, ακόμη και στα πλαίσια μιας συζήτησης, σαφών και πειστικών επιχειρημάτων.

Τι πρέπει να κάνουμε ως προς το περιεχόμενο και την έκφραση.
1. Διαβάζουμε με προσοχή το θέμα και υπογραμμίζουμε τα ερωτήματα. Αν δεν είναι φανερά τα διατυπώνουμε στο πρόχειρο μας, έτσι ώστε να έχουμε με σαφήνεια στο μυαλό μας σε τι πρέπει να απαντήσουμε.
2. Φροντίζουμε να ανταποκρινόμαστε στην επικοινωνιακή περίσταση (άρθρο, επιστολή, ομιλία, διάλογος κ.τ.λ.)
3. Αναπτύσσουμε με επάρκεια το θέμα.
4. Εξετάζουμε σφαιρικά το θέμα (δηλ. κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, ρόλος του πολίτη και της πολιτείας).
5. Χρησιμοποιούμε πλούσιο και εύστοχο λεξιλόγιο.

Η ποιότητα του λόγου μας και η ευστοχία των επιχειρημάτων μας εξαρτάται πολύ από τα διαβάσματα που έχουμε κάνει σε βάθος χρόνου (όχι ότι δεν υπάρχουν και τεχνικές ταχείας εκμάθησης). Το καλύτερο, όμως, για μια πιο στέρεα και εμβριθή γνώση είναι να εργαζόμαστε προς αυτήν την κατεύθυνση από το Δημοτικό.Τι κάνουμε;

1. Καθώς διαβάζουμε π.χ την Ιστορία ή την Γεωγραφία ή και οποιοδήποτε άλλο μάθημα ή βέβαια εξωσχολικό βιβλίο υπογραμμίζουμε εκφράσεις και λέξεις, έτσι ώστε να τις απομνημονεύσουμε και να τις χρησιμοποιήσουμε την κατάλληλη στιγμή.
2. Βάζουμε την εφημερίδα νωρίς στη ζωή μας. (Και οι γονείς μέσω του παραδείγματος ωθούν τα παιδιά τους σε αυτή τη συνήθεια, αργότερα επίσης μπορούμε να προτρέπουμε τα παιδιά να διαβάσουν κάτι που πιθανόν θα ελκύσει την προσοχή τους).
3. Προσέχουμε τις λεξιλογικές ασκήσεις και ασκήσεις θεωρίας στο μάθημα της Έκθεση –Έκφρασης.
4. Φροντίζουμε την καλλιέπεια και στον προφορικό μας λόγο.
5. Δίνουμε έμφαση στην ακριβολογία και τη λεκτική ευστοχία των ιδεών μας.

Τι πρέπει να κάνουμε ως προς την τεχνική-δομή του γραπτού μας λόγου.1. Σημειώνουμε τις θεματικές περιόδους των επιχειρημάτων μας για κάθε ερώτημα στο πρόχειρο, τουλάχιστον 2 -3 για κάθε ζητούμενο.
2. Πρόλογος: Η πιο ασφαλής μέθοδος είναι η λεγόμενη επαναδιαπραγμάτευση του θέματος, δηλαδή επαναλαμβάνουμε τα ζητούμενα (όχι βέβαια αυτολεξεί) του θέματος και καταλήγουμε στα κύρια ερωτήματα.
(π.χ Θέμα: Στην σημερινή εποχή παρά τη διαπιστωμένη ανεργία των αποφοίτων των ΑΕΙ και ΤΕΙ παρατηρείται ότι οι μαθητές αντιμετωπίζουν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σαν μονόδρομο. Σε μια ομιλία σας να αναλύσετε του λόγους αυτής της επιλογής και να παρουσιάσετε τρόπους, έτσι ώστε να οι νέοι να νιώθουν ότι οι επιλογές τους αφθονούν. Πρόλογος: Είναι γεγονός ότι οι στατιστικές των τελευταίων χρόνων έχουν αναδείξει μία μεγάλη αντινομία, την ολοένα αυξανόμενη ανεργία που πλήττει τους πτυχιούχους και από την άλλη πλευρά την σταθερή επιμονή των μαθητών να ακολουθήσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Καίριο λοιπόν ακούγεται το ερώτημα των πραγματικών αιτιών αυτής της κατάστασης και από την άλλη πλευρά κρίνεται αναγκαία η διέξοδος από αυτήν την κατάσταση.
3. Κύριο Θέμα: Αναπτύσσουμε παραγράφους που να περιέχουν σαφείς θεματικές περιόδους. Το μυστικό είναι η θεματική περίοδος να περιέχει όρους ή λέξεις κλειδιά που θα υπαγορεύουν περαιτέρω ανάλυση. (π.χ Βασική αιτία αυτού του φαινομένου είναι ότι το πανεπιστημιακό πτυχίο αντιμετωπίζεται ακόμη και σήμερα ως μέσο για κοινωνική ανέλιξη).
4. Χρησιμοποιούμε διαρθρωτικές/μεταβατικές λέξεις για να μεταβούμε από τη μία παράγραφο στην άλλη.
5. Πριν μεταβούμε στα επιχειρήματα του δεύτερου ερωτήματος, δημιουργούμε μία μεταβατική πρόταση, δηλαδή μία παράγραφο αρκετά σύντομη, έτσι ώστε ομαλά και αβίαστα να προχωρήσουμε στο άλλο θέμα.
6. Επίλογος: Ο επίλογος ανακεφαλαιώνει και επισημαίνει την ανάγκη συλλογικής δράσης.

Τι δεν κάνουμε:
1. Δεν γενικολογούμε. Πρέπει κάποιος διαβάζοντας το κείμενο μας να είναι σε θέση να απαριθμήσει επιχειρήματα.
2. Δεν «πλημμυρίζουμε» την Έκθεση μας με παραδείγματα. Διακρίνουμε το επιχείρημα από το παράδειγμα.
3. Δεν προσπαθούμε να εντυπωσιάσουμε με πομπώδη λόγο, που μπορεί να είναι κενός.
4. Δεν είμαστε καταγγελτικοί αλλά με αντικειμενικότητα παραθέτουμε όποια άποψη υπάρχει για το θέμα, χωρίς να σημαίνει αυτό ότι δεν αφήνουμε να διαφανεί η προσωπική μας άποψη.
5. Προσέχουμε ορθογραφία και σύνταξη. Δημιουργούμε μικρές και κατανοητές προτάσεις.

πηγή: www.infokids.gr